ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΚΟΥΣΤΩ, Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΚΟΥΣΤΩ, Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Το βιβλίο ανήκει στη σειρά της εγκυκλοπαίδειας Κουστώ, με γενικό τίτλο «Ο κόσμος του ωκεανού». Η σειρά αποτελείται από βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, τα οποία αφορούν το θαλάσσιο και παραθαλάσσιο περιβάλλον, ενώ

αναφέρονται και σε θέματα προστασίας της φύσης. Τα βιβλία είναι εικονογραφημένα από την ομάδα του διάσημου ωκεανογράφου Ζακ-Υβ Κουστώ.

Το συγκεκριμένο βιβλίο παρουσιάζει, όπως λέει και ο τίτλος του, όλες τις πιθανές και απίθανες τεχνικές που χρησιμοποιούν για την κίνησή τους τα διάφορα ζώα της θάλασσας.  Παρουσιάζει επίσης ανθρώπινες κατασκευές που μιμούνται τους εν λόγω μηχανισμούς.

Το βιβλίο περιλαμβάνει περιεχόμενα, εισαγωγή και 12 κεφάλαια, απ’ τα οποία το τελευταίο είναι ένα ποίημα.

Τα περιεχόμενα ακολουθούν τη συνηθισμένη δομή αυτής της σειράς, δηλαδή με τον τίτλο να αναγράφεται, με κεφαλαία, μέσα σε ένα σύντομο κειμενάκι-παρουσίαση.

Στην εισαγωγή, ο Κουστώ εξηγεί τη σημαντικότητα της κίνησης, τόσο ως «σήμα κατατεθέν» της πανίδας όσο και ως μοχλό εξέλιξης, συνδυασμένη με την ανάγκη εξεύρεσης τροφής. Η υπόλοιπη εισαγωγή περιλαμβάνει παραδείγματα έμπνευσης από την κίνηση των θαλάσσιων πλασμάτων σε ανθρώπινες κατασκευές και εφευρέσεις για θαλάσσια μετακίνηση. Σ’ αυτό το σημείο, υπάρχει και μια χροιά μελλοντολογικής αύρας.

·         Κεφάλαιο 1: «Η πυκνότητα του περιβάλλοντος»
Το κεφάλαιο αυτό ασχολείται με τους φυσικούς νόμους της κίνησης στη θάλασσα και στον αέρα.
·         Κεφάλαιο 2: «Μορφές και σχήματα»

  Εδώ ο συγγραφέας ασχολείται με τα ποικίλα σχήματα των ψαριών, εξηγώντας τα ως προσαρμογή για τις εκάστοτε ανάγκες κίνησης κάθε είδους. Εξηγείται επίσης η σχέση του σχήματος με τη βέλτιστη ταχύτητα. Στο κεφάλαιο, αφιερώνεται χώρος στη μίμηση των σχημάτων των ταχύτερων ψαριών σε ανθρώπινες κατασκευές.

·         Κεφάλαιο 3: «Κινούμενο κύμα»

Αυτό το κεφάλαιο ασχολείται με τη βασική μέθοδο κίνησης των περισσότερων ψαριών και θαλάσσιων θηλαστικών. Παρουσιάζει ορισμένες εξαιρέσεις ψαριών που κινούνται με διαφορετικό τρόπο και εξηγεί πώς λειτουργούν οι μύες των ψαριών κατά τη διαδικασία της κολύμβησης.

·         Κεφάλαιο 4: «Ο ρόλος των πτερυγίων»

Σ’ αυτό το κεφάλαιο εξηγείται η χρήσω των πτερυγίων ως βοηθημάτων κίνησης στα ψάρια.  Αφιερώνεται χώρος ξεχωριστά για τη μελέτη του πτερυγίου της ουράς, με παράθεση σχημάτων και παραδειγμάτων. Αναφέρονται επίσης πολλές ειδικές περιπτώσεις και εξαιρέσεις.

·         Κεφάλαιο 5: «Σύστημα αεριοπρωθήσεως»

Εδώ εξηγείται ο μηχανισμός της κίνησης με εκτόξευση νερού και δίνονται παραδείγματα θαλάσσιων ζώων που χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο κίνησης. Επίσης αναλύεται παράδειγμα ανθρώπινης κατασκευής για κίνηση στη θάλασσα που χρησιμοποιεί την ίδια μέθοδο.

·         Κεφάλαιο 6: «Ζώα της θάλασσας που περπατούν ή έρπουν»

Σε αυτό το κεφάλαιο περιγράφονται διάφορα πλάσματα της θάλασσας που μετακινούνται με τους αναφερόμενους στον τίτλο τρόπους, εξηγώντας και τις συνθήκες που τα οδήγησαν να προτιμήσουν αυτόν τον τρόπο μετακίνησης.

·         Κεφάλαιο 7: «Άλλοι τρόποι κίνησης»

Τα παραδείγματα που δίνονται σε αυτό το κεφάλαιο είναι πάρα πολλά: θαλασσοπούλια που βουτάνε στο νερό, θαλάσσιες σαύρες, θαλάσσιες χελώνες και μέδουσες. Τα περισσότερα παραδείγματα αντιστοιχίζονται με ανθρώπινες κατασκευές μετακίνησης στη θάλασσα που χρησιμοποιούν όμοιες μεθόδους. Τέλος, στο κεφάλαιο γίνεται σύγκριση των δυνατοτήτων, ως προς την κίνηση μέσα στη θάλασσα, του ανθρώπου με τα θαλάσσια θηλαστικά.

·         Κεφάλαιο 8: «Λαθρεπιβάτες»

Αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζει ορισμένα θαλάσσια πλάσματα, παρασιτικά ή αβλαβή, που χρησιμοποιούν για τις μετακινήσεις τους άλλα ζώα.

·         Κεφάλαιο 9: «Πήδημα έξω απ’ το νερό»

Ορισμένα ψάρια και κήτη συνηθίζουν τους πήδους έξω απ’ το νερό. Αυτό το κεφάλαιο αναλύει την εν λόγω συμπεριφορά,  εξηγώντας τα πιθανά αίτια των πηδημάτων και τις τεχνικές που χρησιμοποιούν τα ψάρια για να επιτύχουν αυτά τα ακροβατικά. Ακόμη, αναφέρονται δύο περιπτώσεις ανθρώπινων κατασκευών για θαλάσσιες μετακινήσεις που αιωρούνται πάνω από το νερό.

·         Κεφάλαιο 10: «Για μεγαλύτερες ταχύτητες»

Το κεφάλαιο εξηγεί τους διάφορους μηχανισμούς που χρησιμοποιούν τα ψάρια και τα κήτη για μεγαλύτερη απόδοση σε ταχύτητα και την εξελικτική σημασία της ταχύτητας στον ωκεανό. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι διάφοροι: σχήμα, ανατομία, βλέννα και ειδική κατασκευή του δέρματος. Τέλος, παρουσιάζεται το ταχύτερο θαλάσσιο όχημα και αναφέρονται οι ομοιότητές του με ορισμένα χαρακτηριστικά των ταχύτερων ψαριών.

·         Κεφάλαιο 11: «Ο τρόπος κινήσεως καθορίζει τον τρόπο ζωής»

Ο τρόπος κίνησης και το σχήμα των θαλάσσιων ζώων εντάσσεται γενικά στον τρόπο ζωής κάθε πλάσματος  και στο κεφάλαιο αυτό αναλύεται ως  εξελικτική προσαρμογή στο περιβάλλον. Δίνονται επίσης συγκεκριμένα παραδείγματα ψαριών και θαλάσσιων ζώων με ιδιαίτερη κινητική προσαρμογή στον τόπο που ζουν, στις συνήθειές τους κλπ.

·         Κεφάλαιο 12: «Η τέχνη της κινήσεως»

Το ποίημα που αποτελεί το τελευταίο κεφάλαιο μπορεί να περιγραφεί ως μια ποιητικίζουσα περιγραφή ενός υποθαλάσσιου τοπίου, όπως το βιώνει ένας δύτης.

 Προσωπική άποψη

Αν και πολύ όμορφο αισθητικά βιβλίο, λόγω των φωτογραφιών γνωστών και άγνωστων θαλάσσιων πλασμάτων, είναι λιγότερο ευκολοδιάβαστο από άλλα βιβλία της ίδιας σειράς. Αυτό συμβαίνει επειδή, λόγω του εξειδικευμένου θέματός του, έχει πολλά τεχνικά στοιχεία και διαγράμματα. Επίσης, δεν περιέχει τις  έντονες εκκλήσεις για την σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος που κάνουν άλλα βιβλία της ίδιας σειράς να είναι κάτι περισσότερο από απλά εγκυκλοπαιδικά βιβλία.

Άλλο σημαντικό ελάττωμα του βιβλίου αφορά τη μετάφραση και την επιμέλεια και είναι η ονοματολογία που ακολουθείται. Κανονικά, τα επιστημονικά ονόματα γράφονται στα λατινικά. Στο συγκεκριμένο βιβλίο όμως, τα επιστημονικά ονόματα μεταφράζονται πλήρως στα ελληνικά ή αναφέρεται μόνο το κοινό όνομα του ζώου. Και αυτές οι δύο τεχνικές δυσκολεύουν την κατανόηση του αναγνώστη, καθώς τα περισσότερα από τα περιγραφόμενα πλάσματα δεν απαντώνται στις ελληνικές θάλασσες και είναι απίθανο να τα ξέρει με το κοινό τους όνομα ο αναγνώστης ή να βρει περισσότερα για αυτά, όταν το επιστημονικό όνομα μεταφράζεται πλήρως στα ελληνικά και δεν τηρείται η μεθοδολογία.

Εμένα προσωπικά δεν με ξετρέλανε, όπως άλλα βιβλία της σειράς.  Η απουσία περιβαλλοντικών στοχασμών το έκανε ένα συνηθισμένο εγκυκλοπαιδικό βιβλίο, χωρίς στοιχεία που να το κάνουν να ξεχωρίζουν.  Οι λεπτομέρειες σχετικά με τη φυσική, αναπόφευκτες σε ένα βιβλίο με θέμα την κίνηση, με κούρασαν κάπως. Η αφθονία τεχνικών λεπτομερειών και διαγραμμάτων μπορούν πάντως να κάνουν το βιβλίο χρήσιμο ως εκπαιδευτικό βοήθημα σε φοιτητές βιολογικών επιστημών.

Βαθμολογία: 8,5/10

Τίτλος σειράς: Εγκυκλοπαίδεια Κουστώ, Ο κόσμος του ωκεανού
Τίτλος βιβλίου: Η τεχνική της κίνησης
Συγγραφέας: Ζακ-Υβ Κουστώ
Μετάφραση: Όμηρος Αβραμίδης
Εκδόσεις Αλκυών
Αριθμός σελίδων:  144