ΠΑΓΑΝΙΣΤΙΚΕΣ ΔΟΞΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΚΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ, ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΣΑΠΡΑΪΛΗΣ

 

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Στις πεδιάδες και τα βουνά της θεσσαλικής επαρχίας δεν έσβησε ποτέ η πίστη στους παλιούς παγανιστικούς μύθους. Σε κελάρια, κοίτες ποταμών και βάραθρα, οι προηγούμενες λατρείες συνεχίστηκαν, μυστικά και αθόρυβα σαν υπόγεια νερά. Στα όνειρα των ανυποψίαστων αλυχτούν τα σκυλιά της Εκάτης, η Κυρά της Καταχνιάς ζητά ένα διαβάτη κάθε Οκτώβρη, και ο χαζό-Λευτέρης ακούγεται πότε-πότε στα ερτζιανά. Αυτή η συλλογή από καινοφανείς δοξασίες και παραδόσεις αποκαλύπτει κάτω από το δέρμα της σύγχρονης ζωής τη μυθική φύση της ελληνικής υπαίθρου. Από το Πήλιο μέχρι τα Άγραφα κι από το Δομοκό μέχρι τον Όλυμπο, χαράσσεται ξανά ο χάρτης μιας άλλης, σκοτεινής Θεσσαλίας.

Προσωπική άποψη

Η πρώτη απαραίτητη πληροφορία για το βιβλίο είναι ότι ο τίτλος είναι παραπλανητικός. Δεν πρόκειται για λαογραφική μελέτη ή για συλλογή με αληθινές λαϊκές παραδόσεις, αλλά για συλλογή με 49 διηγήματα υπερφυσικού τρόμου, τα περισσότερα απ’ τα οποία είναι ιδιαίτερα μικρά, ακόμη και μια μόλις σελίδα σε έκταση. Ακόμη και η περίληψη συμβάλλει στο παιχνίδι της αληθοφάνειας που δημιουργεί ο τίτλος, καθώς τις χαρακτηρίζει «καινοφανείς δοξασίες και παραδόσεις», δηλαδή δοξασίες που φαίνονται σαν καινούριες αλλά δεν είναι. Πάντως, το παιχνίδι πέτυχε, αν κρίνω από το βιβλιοπωλείο απ’ όπου το πήρα, όπου αντί να το τοποθετήσουν στο ράφι «Τρόμος-Φαντασία-Επιστημονική Φαντασία» ή στο ράφι «Ελληνική Λογοτεχνία», το τοποθέτησαν στο ράφι της «Λαογραφίας»! Και δεν ήταν για να κάνουν παιχνίδι με τον τίτλο, καθώς, όταν ενημέρωσα τον υπάλληλο ότι πρόκειται για διηγήματα μυθοπλασίας, δεν το ήξερε!
Όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος, τα διηγήματα αυτά διαδραματίζονται σε πόλεις και χωριά της Θεσσαλίας, απ’ όπου κατάγεται και ο συγγραφέας. Τα διηγήματα χωρίζονται σε γεωγραφικές ενότητες, ανάλογα με την περιοχή όπου διαδραματίζονται:
·         Βλαχοχώρια, τα χωριά της Θεσσαλικής Πίνδου,
·         Καραγκουνοχώρια, τα χωριά του κάμπου,
·         Δρακοχώρια, τα χωριά του Πηλίου και της Θεσσαλικής πλευράς του Ολύμπου
·         Οι πόλεις του κάμπου, δηλαδή Καρδίτσα, Τρίκαλα, Λάρισα και Βόλος.
Τέλος, η τελευταία ενότητα, που αποτελεί ολόκληρο διήγημα από μόνη της –το μόνο μεγάλο του βιβλίου- τιτλοφορείται «Αργιθέα», που είναι μια περιοχή της Θεσσαλίας στο Νομό Καρδίτσας, η οποία είναι και η ιδιαίτερη πατρίδα του συγγραφέα. Το εν λόγω διήγημα, μαζί με το προοίμιο, που είναι κι αυτό διήγημα,  συνδέουν τα υπόλοιπα σ’ ένα σύνολο, σ’ έναν ολόκληρο κόσμο, θα έλεγε κανείς! Η τελική πινελιά είναι ότι κάθε ενότητα, εκτός απ’ την «Αργιθέα», εισάγεται με μια ανατριχιαστική παραγραφούλα, περιγράφοντας τα γενικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής.
Με διηγήματα τόσο μικρού μεγέθους ο αναγνώστης δεν πρέπει να περιμένει ανάλυση χαρακτήρων ή-στα μικρότερα-ακόμη και σαφή πλοκή με ανατροπές, αλλά καταπληκτική, ζοφερή ατμόσφαιρα με εικόνες ονειρικές-εφιαλτικές, συχνά σχεδόν σουρεαλιστικές. Κάποια απ’ τα διηγήματα έχουν αρκετό αίμα και αυτό μπορεί να δυσαρεστήσει τους αναγνώστες που δεν προτιμούν αυτό το είδος του τρόμου, αλλά ταυτόχρονα ο συγγραφέας χρησιμοποιεί μοναδικά τους υπαινιγμούς και σε κάνα-δύο απ’ τα διηγήματα τείνει μέχρι τον ψυχολογικό τρόμο.
Η δομή τους τα κάνει να θυμίζουν πραγματικές παραδόσεις ή –αυτά που έχουν πιο σύγχρονα σκηνικά- αστικούς θρύλους. Ο αφηγητής είναι τριτοπρόσωπος παντογνώστης αφηγητής σχεδόν πάντα, εκτός από ένα τμήμα της «Αργιθέα», όπου χρησιμοποιείται πρωτοπρόσωπη αφήγηση, οι διάλογοι είναι ανύπαρκτοι και οι περιγραφές εντάσσονται μέσα στην αφήγηση χωρίς να υπάρχουν ξεκάθαρα περιγραφικά τμήματα. Ακόμη, χρησιμοποιούνται εκφράσεις που δίνουν το σήμα κατατεθέν της παράδοσης, δηλαδή: λέγεται πώς, σύμφωνα με τους γεροντότερους, ο θρύλος λέει, έτσι λέγεται, οι ντόπιοι λένε, παλιότερα λέγανε, οι παλιοί λένε. Τέλος, προσωπικά ονόματα των ηρώων απουσιάζουν, εκτός από ένα-δύο διηγήματα.
Η γλώσσα είναι μάλλον απλή, διακοσμημένη με αρκετές διαλεκτικές λέξεις, τόσο ώστε να αποκτά κάποιο τοπικό χρώμα αλλά να μην γίνεται δυσνόητη. Η απλή γλώσσα αντισταθμίζεται από τις μάλλον αναπάντεχες μεταφορές και παρομοιώσεις, οι οποίες αφθονούν και κάνουν το ύφος κάπως σκοτεινό και μπαρόκ. Η αφθονία σχημάτων λόγου δίνει μια αίσθηση απόκοσμου αλλά και δυσκολεύει κάπως την κατανόηση, καθώς εγώ προσωπικά κατάλαβα τι γινόταν σε κάποια διηγήματα μόνο με τη δεύτερη ανάγνωση.
Οι επιδράσεις που διαμόρφωσαν τα διηγήματα προέρχονται απ’ την λαϊκή παράδοση, απ’ την αρχαία ελληνική μυθολογία και λογοτεχνία, απ’ τη σύγχρονη λογοτεχνία τρόμου και απ’ τη Metal μουσική. Επιδράσεις της λαϊκής παράδοσης είναι τα ονόματα και τα είδη των υπερφυσικών όντων (χαμοδράκια, λάμιες, νεράιδες-Καλοκυράδες, οι Μοίρες, προσωποποιήσεις ασθενειών, της δυστυχίας και της φτώχειας, του χειμώνα). Νομίζω επίσης ότι και η προσωνυμία «Παναγιά η Κουκουβάγια» σ’ ένα του διήγημα είναι πιθανό να εμπνεύστηκε από ένα αληθινό προσωνύμιο της Παναγίας.  Στο νησί της Κεφαλλονιάς υπάρχει ένα μοναστήρι όπου λατρεύεται η Παναγία με το προσωνύμιο «Λάμια», ένα γνωστό δηλαδή θηλυκό δαιμόνιο. Και στα δύο προσωνύμια παρατήρησα το ίδιο μείγμα δαιμονικού και προστατευτικού ρόλου, παγανιστικού και χριστιανικού στοιχείου.
Επιδράσεις απ’ την αρχαία ελληνική μυθολογία και (ας πούμε) λαογραφία είναι ο μύθος του Μελέαγρου, η  σκοτεινή θεά Εκάτη και η σύνδεσή της με σκύλους, το δαιμόνιο Μορμολύκη-Μορμώ, η παρουσία του Πάνα και Σάτυρων σε μια σκηνή (χωρίς να αναφέρονται ονομαστικά, αλλά απ’ την περιγραφή τείνω να πιστέψω ότι ο συγγραφέας υπονοούσε τα εν λόγω πλάσματα) και ο θρύλος για τη δύναμη των μαγισσών της Θεσσαλίας.
Παρατήρησα επίσης επιδράσεις δύο σύγχρονων συγγραφέων τρόμου, του Λάβκραφτ και του Κλάιβ Μπάρκερ. Οι αναφορές στον Λάβκραφτ στην υπόθεση των διηγημάτων είναι πολύ συχνές: αναφέρονται κάτι μυστηριώδεις «Παλαιοί», περιγράφονται υπαινικτικά ιχθυόμορφα πλάσματα, η θέση των άστρων έχει μεγάλη σημασία… Η επίδραση απ’ τον Μπάρκερ συνίσταται στη δομή της συλλογής, η οποία μοιάζει πολύ με τη δομή της συλλογής « Τα Βιβλία του Αίματος».
Απ’ όσο μπορώ να κρίνω εγώ προσωπικά, με τη μικρή σχετικά γνώση της συγκεκριμένης μουσικής σκηνής, επίδραση απ’ τη Metal μπορεί να θεωρηθεί ο έντονος αντιχριστιανικός τόνος των διηγημάτων, ο τονισμός του παγανιστικού στοιχείου και η σύνδεσή του με τη γη. Συγκεκριμένα, ο τόνος αυτός δίνεται ήδη από τον τίτλο: όχι απλώς λαϊκές ή παραδοσιακές δοξασίες, αλλά παγανιστικές. Στα διηγήματα τονίζεται η αρχαιότητα και η ισχύς των δοξασιών ενάντια στον χριστιανισμό και κρυφά απ’ αυτόν ενώ  σε κάποια διηγήματα οι παπάδες είναι αυτοί που θέλουν να ξεριζώσουν την παλιά πίστη. Όσοι έχουν καλή γνώση του συγκεκριμένου μουσικού είδους σίγουρα θα αναγνωρίσουν πολλά μοτίβα.
Το ελκυστικό στοιχείο αυτής της ποικιλίας επιδράσεων είναι ότι ενώνονται με εξαιρετικά αρμονικό τρόπο. Για να δώσω συγκεκριμένο παράδειγμα, παραπάνω ανέφερα ότι στα διηγήματα συναντώνται κάτι μυστηριώδεις Παλαιοί. Ο αναγνώστης δεν μπορεί να είναι σίγουρος αν αυτές οι οντότητες είναι οι Μεγάλοι Παλαιοί του Λάβκραφτ, χθόνιοι θεοί της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας ή αυτό που προέκυψε απ’ το πάντρεμα μεταξύ των δύο προηγούμενων.
Η μόνη αδυναμία του κειμένου είναι ότι καμιά φορά θυσιάζει την κατανόηση της πλοκής στην ατμόσφαιρα, με αποκορύφωμα ένα διήγημα που μοιάζει να αποτελείται από ασύνδετες φρικιαστικές εικόνες. Τα καλά του στοιχεία είναι όμως τόσα πολλά: γλώσσα, ύφος, ατμόσφαιρα, πρωτοτυπία με γνωστά «υλικά», που το στοιχείο αυτό περνάει σχεδόν απαρατήρητο και μπορεί να θεωρήσει κανείς ότι συμβάλλει κιόλας στη γοητεία του αναγνώσματος.
Γενικά, είναι ένα βιβλίο που συστήνεται σε όλους τους φίλους του υπερφυσικού τρόμου. Συστήνεται τόσο στους απλούς αναγνώστες που θα απολαύσουν την ατμόσφαιρα, όσο και στους συγγραφείς για να δουν ότι μια χαρά μπορεί να γραφεί τρόμος με φόντο την ελληνική επαρχία, σε αυτούς που αγαπούν τις παραδοσιακές ιστορίες για να γευτούν μια άλλη εκδοχή της αγάπης τους, αλλά και σε αυτούς που απεχθάνονται την παράδοση, για να δουν ότι παράδοση δεν σημαίνει απαραίτητα κάτι βαρετό και παλιομοδίτικο. Επίσης, θα αρέσει στους φίλους του λαβκραφτικού τρόμου, λόγω της παρουσίας πλασμάτων εμπνευσμένων από αυτόν, αλλά και σε αυτούς που δεν συμπαθούν τα λαβκραφτικά τέρατα, καθώς είναι παρουσιασμένα πολύ πρωτότυπα και διαφορετικά.  Τέλος, είναι ιδανικό ανάγνωσμα για τους φίλους της ατμόσφαιρα και του υπαινικτικού τρόμου, όπως η γράφουσα,  ενώ ταυτόχρονα θα αρέσει πολύ στους οπαδούς του σπλάττερ, καθώς μερικές απ’ τις ιστορίες έχουν αρκετό αίμα. Κοντολογίς, αυτό το βιβλίο είναι ένα διαμαντάκι που περιέχει κάτι για τον καθένα που αγαπά το είδος «τρόμος».
Βαθμολογία: 10/10

 

Τίτλος βιβλίου: Παγανιστικές δοξασίες της Θεσσαλικής επαρχίας
Συγγραφέας: Χρυσόστομος Τσαπραϊλής
Εκδόσεις: Αντίποδες
Αριθμός σελίδων: 153

ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΚΟΥΣΤΩ, Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Το βιβλίο ανήκει στη σειρά της εγκυκλοπαίδειας Κουστώ, με γενικό τίτλο «Ο κόσμος του ωκεανού». Η σειρά αποτελείται από βιβλία εκλαϊκευμένης επιστήμης, τα οποία αφορούν το θαλάσσιο και παραθαλάσσιο περιβάλλον, ενώ αναφέρονται και σε θέματα προστασίας της φύσης. Τα βιβλία είναι εικονογραφημένα από την ομάδα του διάσημου ωκεανογράφου Ζακ-Υβ Κουστώ.

Το συγκεκριμένο βιβλίο παρουσιάζει μια ποικιλία θεμάτων που συσχετίζεται με την αναπαραγωγή των θαλάσσιων όντων: από όλες τις πιθανές και απίθανες μεθόδους που χρησιμοποιούν τα ζώα της θάλασσας για να αναπαραχθούν ως την προστασία των απογόνων και τη σχέση της αναπαραγωγής με τη διαδικασία της εξέλιξης.

Το βιβλίο περιλαμβάνει περιεχόμενα, εισαγωγή και 14 κεφάλαια.

Τα περιεχόμενα παρουσιάζονται με τον ίδιο πρωτότυπο τρόπο όπως σε όλα τα βιβλία της σειράς. Ο τίτλος δηλαδή της εισαγωγής και κάθε κεφαλαίου περιέχεται σε ένα κειμενάκι που εξηγεί το θέμα.

Η εισαγωγή ασχολείται με την πιθανότητα ύπαρξης ενός αθάνατου ζώου. Με αφορμή αυτό, ο συγγραφέας μας εξηγεί τους νόμους της φυσικής επιλογής και τη σημασία που έχουν τόσο η γέννηση όσο κι ο θάνατος για την επιβίωση του είδους. Στην εισαγωγή  χρησιμοποιείται, για να ευαισθητοποιήσει σχετικά με το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος, η ανθρωπική θεωρία, δηλαδή μια θεωρία που θεωρεί τον άνθρωπο ως στόχο της εξέλιξης και όχι ως ένα τυχαίο προιόν της. Η εισαγωγή έχει τόνους μελλοντολογικής αισιοδοξίας ως προς την ανθρώπινη και συγκεκριμένα ιατρική πρόοδο.

Κεφάλαιο 1: «Η γονιμότητα της θάλασσας»

Σε αυτό το κεφάλαιο, εξηγούνται οι αιτίες της καταπληκτικά μεγάλης γονιμότητας των περισσότερων θαλάσσιων πλασμάτων και παρουσιάζονται παραδείγματα.

Κεφάλαιο 2: «Παράγοντες ελέγχου ισορροπίας»

Το κύριο θέμα αυτού του κεφαλαίου είναι οι φυσικοί παράγοντες που ελέγχουν τον υπερπληθυσμό της θάλασσας και γενικά συντελούν στην οικολογική ισορροπία και σταθερότητα.

Κεφάλαιο 3: «Η επιβίωση του ικανότερου»

Αυτό το κεφάλαιο πραγματεύεται ζητήματα βιολογικής εξέλιξης και διηγείται, σε γενικές γραμμές, την εξελικτική ιστορία των ψαριών. Εικονογραφείται με εξελικτικά επιτυχημένα παραδείγματα θαλάσσιων πλασμάτων.

Κεφάλαιο 4: «Ο χάρτης του θησαυρού»

Αυτό το κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στο DNA, το χαρακτηριστικό του πυρήνα των κυττάρων  που κωδικοποιεί τα κληρονομικά χαρακτηριστικά των οργανισμών. Συγκεκριμένα, περιγράφονται περιληπτικά και με απλά λόγια η δομή του, οι λειτουργίες του, ιδίως η εμπλοκή του στη δημιουργία νέων κυττάρων, και η ιστορία της ανακάλυψής του.

Κεφάλαιο 5: «Αναπαραγωγή χωρίς γονιμοποίηση»

Σε αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζονται μονοκύτταροι αλλά και πολυκύτταροι οργανισμοί που αναπαράγονται χωρίς γονιμοποίηση και εξηγούνται οι λόγοι προσαρμογής για τους οποίους οι παρουσιαζόμενοι οργανισμοί χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο  για τον πολλαπλασιασμό τους.

Κεφάλαιο 6: «Αναπαραγωγή με γονιμοποίηση»

Σε αυτό το μεγάλο κεφάλαιο, εξηγείται η εξελικτική σημασία της αναπαραγωγής με γονιμοποίηση και παρουσιάζεται ένα ευρύ φάσμα θαλάσσιων πλασμάτων των οποίων η διαιώνιση του είδους γίνεται με γονιμοποίηση.  Εξερευνάται η εξελικτική  πορεία των μεθόδων αναπαραγωγής με γονιμοποίηση από τις απλούστερες ως τις πιο σύνθετες, που περιλαμβάνουν και φροντίδα των νεογνών.

Κεφάλαιο 7: «Ειρηνικό ειδύλλιο»

Αυτό το κεφάλαιο απαντάει στο ερώτημα: «Πώς τα ψάρια και τα θαλάσσια ζώα γενικά προσελκύουν το ταίρι τους;» και παρατίθενται παραδείγματα από τις διάφορες τακτικές προσέλκυσης.

Κεφάλαιο 8: «Βία με κίνητρο το σεξ»

Σε αυτό το κεφάλαιο, δίνονται παραδείγματα θαλάσσιων ζώων τα οποία  στην τελετουργία ζευγαρώματος και στον καθορισμό του εδάφους τους  χρησιμοποιούν βία.

Κεφάλαιο 9: «Αναπαραγωγή στην τύχη»

Αυτό το κεφάλαιο αφορά κυρίως την επίδειξη παραδειγμάτων από θαλάσσια πλάσματα που δεν φροντίζουν τα αυγά ή τα νεογνά τους. Περιλαμβάνει όμως και πολλά άλλα θέματα: το φαινόμενο του ευτροφισμού  στη θάλασσα, που προκαλείται από τον υπερπληθυσμό ενός είδους μικροοργανισμού, τη διεργασία της ανακύκλωσης θρεπτικών στοιχείων στη θάλασσα, τις αλλαγές της τροφικής αλυσίδας ως προς τον πληθυσμό με βάση τις εποχές, τη θαλασσοκαλιέργεια και το ρόλο των επιδρομέων στην εξέλιξη και στον κύκλο της ζωής.

Κεφάλαιο 10: «Ενδομήτρια προστασία»

Σε αυτό το κεφάλαιο ο αναγνώστης μαθαίνει όχι μόνο τα σχετικά με τα θαλάσσια θηλαστικά, αλλά και πιο παράξενες περιπτώσεις, όπως τα ωοζωοτόκα ψάρια, δηλαδή ψάρια που γεννούν αυγά αλλά η εκκόλαψη τους γίνεται μέσα στο σώμα του ψαριού.

Κεφάλαιο 11: «Φροντίδα των γονέων για τα μικρά»

Αυτό το κεφάλαιο αναλύει την εξελικτική σημασία των γονέων για τα μικρά, τη σχέση της με την ικανότητα για μάθηση και παρουσιάζει  το παράδειγμα των θαλάσσιων θηλαστικών.

Κεφάλαιο 12: «Διαστροφές»

Αυτό το κεφάλαιο πραγματεύεται τα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν στα ζώα σε αντικανονικές καταστάσεις, όπως υπερπληθυσμός ή αιχμαλωσία από ανθρώπους.

Κεφάλαιο 13: «Η ωραιότητα»

Αυτό το κεφάλαιο αποτελεί αφορμή για την παράθεση εξαιρετικών και ασυνήθιστων φωτογραφιών.

Κεφάλαιο 14: «Η πράξη της ζωής»

Αυτό το κεφάλαιο είναι ένα ποίημα που διηγείται με στίχους την εξέλιξη της ζωής, από το πιο πρωτόγονο φύκος ως τον άνθρωπο και τα όνειρά του για διαστημικά ταξίδια.

Προσωπική άποψη

Το βιβλίο αυτό μπορεί να θεωρηθεί από τα πιο ευχάριστα της σειράς. Πραγματεύεται τη συνέχιση της ζωής στα διάφορα θαλάσσια ζώα, από τους μικροοργανισμούς του πλανγκτού  ως τις φάλαινες, μέσω των σταδίων προσέλκυση, ζευγάρωμα, γέννηση και φροντίδα των νεογνών. Το θέμα της συνέχισης της ζωής μέσω των απογόνων είναι εξαιρετικά συγκλονιστικό, σχεδόν μαγικό θα μπορούσε να πει κανείς.  Σε αυτό το βιβλίο, ο αναγνώστης συνειδητοποιεί την άπειρη ζωτικότητα της φύσης και τον υπαρξιακό χαρακτήρα της γέννησης νέων πλασμάτων. Αυτή η υποσυνείδητη πλευρά των θεμάτων που πραγματεύεται το βιβλίο το κάνει, νομίζω, τόσο γοητευτικό και το διαφοροποιεί από τα, επίσης πολύ ελκυστικά, υπόλοιπα βιβλία της σειράς.

Όπως και τα υπόλοιπα βιβλία της σειράς, έχει έντονους φιλοπεριβαλλοντικούς τόνους. Τονίζει ιδιαίτερα τη θέση του ανθρώπου ως τμήμα της φύσης και μιλάει ενάντια στην αιχμαλωσία των ζώων για την ψυχαγωγία των ανθρώπων. Ο συγγραφέας, για να μιλήσει για τη θέση του ανθρώπου στη φύση και για το χρέος του για την προστασία του περιβάλλοντος, βασίζεται στην ανθρωπική αρχή, η οποία θεωρεί τον άνθρωπο ως στόχο της εξέλιξης και όχι ως ένα τυχαίο προϊόν της. Αυτή η θεωρία είναι κάπως αμφιλεγόμενη από τους ειδικούς, οπότε είναι πιθανόν αυτή η πλευρά του βιβλίου να μην αρέσει στον επιστήμονα. Η εισαγωγή έχει έναν τόνο μελλοντολογικής αισιοδοξίας και απόλυτης εμπιστοσύνης στα ιατρικά επιτεύγματα, τρόπος σκέψης συνηθισμένος κατά την εποχή που γράφηκε η σειρά. Όμως, στο σύγχρονο αναγνώστη, που έχει έρθει αντιμέτωπος με νέες ασθένειες, αναζωπύρωση παλιότερων ασθενειών, εξάπλωση ασθενειών που οφείλονται στο σύγχρονο τρόπο ζωής και στη ρύπανση, ακούγεται κάπως ειρωνικό.

Είναι προσιτό ακόμη και στον μη ειδικό αναγνώστη, καθώς υπάρχει ελάχιστη ορολογία και αυτή μόνο σε ένα κεφάλαιο, συγκεκριμένα σε αυτό που ασχολείται με το DNA.

Είναι πλούσια εικονογραφημένο και η εικονογράφηση δεν περιλαμβάνει μόνο φωτογραφίες αλλά και σχεδιαγράμματα που εξηγούν τις διάφορες διεργασίες.

Το κύριο ελλάτωμα του βιβλίου είναι η έλλειψη συνοχής σε μερικά απ’ τα κεφάλαια, όπου εκτός απ’ το κύριο θέμα, καλύπτονται και θέματα που δεν έχουν σχέση με τον τίτλο του κεφαλαίου ή έχουν μόνο έμμεση.  Ακόμη, μερικοί θα χαρακτήριζαν μεγάλο μέρος του εντυπωσιοθηρικό, καθώς το βιβλίο, για να γίνει κατανοητό στους μη ειδικούς, χρησιμοποιεί καθημερινές λέξεις του τύπου ειδύλλιο, βία, σεξ, γονείς και τα παρόμοια.

Άλλα προβλήματα διαπιστώνονται στη μετάφραση, η οποία κάνει το κείμενο ασαφές σε ορισμένα σημεία και συνεπώς δυσκολεύει την κατανόησή του. Επίσης, η επιστημονική ορολογία, η οποία ναι μεν είναι ελάχιστη αλλά όπου υπάρχει πρέπει να ακολουθούνται οι κανόνες της, δεν είναι μεταφρασμένη με σαφήνεια και δεν ακολουθείται η μεθοδολογία. Για παράδειγμα, το ωάριο το λέει «αυγό» πράγμα που δεν νομίζω ότι είναι ορθός όρος, καθώς στα σχολικά βιβλία βιολογίας ο θηλυκός γαμέτης ονομάζεται ωάριο, ενώ στην περίπτωση των φυτών ωοκύτταρο.

Γενικά, το θεωρώ ένα πάρα πολύ καλό και ενδιαφέρον βιβλίο, αρκετά αισιόδοξο ώστε να μην βαραίνει τον αναγνώστη, αλλά και αρκετά ανήσυχο ώστε να τον αφυπνίσει σχετικά με το περιβάλλον. Μπορεί να προκαλέσει ενδιαφέρον ακόμη και στον αδιάφορο για το περιβάλλον και την επιστήμη, λόγω του ελκυστικού στους πολλούς και «πιασάρικου» θέματος. Μπορεί να βοηθήσει στην ευαισθητοποίηση για την προστασία του περιβάλλοντος και στην ενημέρωση χωρίς να ταλαιπωρήσει τον μη ειδικό αναγνώστη με πολύπλοκους όρους. Τέλος, οι όμορφες και ασυνήθιστες φωτογραφίες των θαλάσσιων πλασμάτων που περιγράφει, τραβηγμένες από το πλήρωμα του «Καλυψώ» (το καράβι του Κουστώ), είναι ικανές να μαγέψουν τον οποιονδήποτε αναγνώστη.

Βαθμολογία: 9/10

Τίτλος σειράς: Εγκυκλοπαίδεια Κουστώ
Τίτλος βιβλίου: Η αναπαραγωγή στη θάλασσα
Εκδόσεις: Αλκυών
Μετάφραση: Όμηρος Αβραμίδης