JACQUES LE GOFF, ΗΡΩΕΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΣΤΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ

 

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Μεταξύ Ιστορίας και μύθου, το φαντασιακό γεφυρώνει το πραγματικό με το εξωπραγματικό, αναδεικνύοντας τη μεταμορφωτική ικανότητα των μύθων και θρύλων που γοητεύουν τον μεσαιωνικό κόσμο. Η ιστορία του φαντασιακού υπερβαίνει την ιστορία της φαντασίας· είναι μια διαρκώς ανανεούμενη ιστορία της δημιουργίας και της χρήσης των εικόνων που αποτυπώνουν την κουλτούρα μιας κοινωνίας. Από χρονολογική άποψη, αυτό το φαντασιακό συγκροτήθηκε στο μεσοδιάστημα από τον 4^ο ως τον 14^ο αιώνα, κυρίως στη Μεσαιωνική Δύση, σκιαγραφώντας τη σημαντική στροφή των χριστιανών του Μεσαίωνα προς τα επίγεια.

Σε αυτό το πλαίσιο, το ανά χείρας έργο του Ζακ Λε Γκοφ, ένα καλά αρθρωμένο σύνολο κειμένων και εικόνων, η έκδοση του οποίου κατέστη δυνατή με την πολύτιμη συμβολή του διακεκριμένου εικονογράφου Φρεντερίκ Μαζουί, δεν αποτελεί μία εν γένει παρουσίαση του μεσαιωνικού φαντασιακού, αλλά επικεντρώνεται σε δύο θεμελιακές συνιστώσες του: αφενός στους ήρωες – που χαρακτηρίζονται για την πολεμική τους γενναιότητα και την ευγενική τους καταγωγή- μεμονωμένα πρόσωπα, όπως  ο Καρλομάγνος, ο Ρομπέν των Δασών, ο βασιλιάς Αρθούρος, η πάπισσα Ιωάννα, η νεράιδα Μελουζίνα, αλλά και συλλογικά πρόσωπα, όπως ο ιππότης, ο τροβαδούρος και ο ζογκλέρ· αφετέρου στα θαυμαστά- εκπληκτικά και ακατανόητα φαινόμενα που ανήκουν στη φυσική τάξη- που στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται με τη μορφή τριών οικοδομημάτων-συμβόλων των κύριων κέντρων εξουσίας στη μεσαιωνική κοινωνία: τον καθεδρικό ναό, το οχυρό κάστρο και το μοναστήρι.

Λειτουργώντας ως διαμεσολαβητικός όρος μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος, η ιστορία του φαντασιακού, έτσι όπως συμπυκνώνεται εδώ στους ήρωες και στα θαυμαστά, αποκαλύπτει και εικονογραφεί το μεσαιωνικό σύμπαν σε μία ευρεία γεωγραφική κλίμακα.

 

Διεθνούς κύρους ειδικός του Μεσαίωνα, κληρονόμος της σχολής των Annales, ο Ζακ Λε Γκοφ είναι Επίτιμος Διευθυντής Σπουδών στην École des Hautes Études en Sciences Sociales. (από το οπισθόφυλλο)

 

 

Προσωπική άποψη

Το βιβλίο «Ήρωες και θαυμαστά του Μεσαίωνα» του Ζακ Λε Γκοφ είναι ένα ιδιαίτερο βιβλίο, το οποίο είναι ταυτόχρονα ένα σοφό επιστημονικό σύγγραμμα αλλά και μια ευανάγνωστη πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης και απόλαυσης για αυτούς που αγαπούν τη λογοτεχνία και ιδίως τη λογοτεχνία φαντασίας, τόσο ως αναγνώστες όσο και ως συγγραφείς. Στο εν λόγω βιβλίο ο συγγραφέας εξετάζει την ιστορία αλλά και τη σημασία των ηρώων και θαυμαστών του Μεσαίωνα όχι μόνο κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια αλλά και την πορεία τους στην καλλιτεχνική έκφραση μέχρι και σήμερα.

Αναφέρονται και απεικονίζονται ως παραδείγματα έργα απ’ όλες τις τέχνες, από λογοτεχνία και εικαστικές τέχνες ως μουσική, θέατρο αλλά και κινηματογράφο.

Το βιβλίο δεν περιέχει λοιπόν μόνο ιστορία, αλλά και μυθολογικά μοτίβα, πολιτισμικά στοιχεία και στοιχεία της ποπ κουλτούρας.

Οι συγκεκριμένοι ήρωες και τα συγκεκριμένα θαυμαστά που αναλύονται στο βιβλίο αυτό είναι: ο Αρθούρος, ο καθεδρικός ναός, ο Καρλομάγνος, το οχυρό κάστρο, ο ιππότης και η ιπποσύνη, ο Ελ Σιντ, το μοναστήρι, η χώρα της Cocagne, ο ζογκλέρ, ο μονόκερως, η Μελουζίνα, ο Μέρλιν, η Ομάδα του Έλεκεν, η πάπισσα Ιωάννα, η Αλεπού, ο Ρομπέν των Δασών, ο Ρολάνδος, ο Τριστάνος και η  Ιζόλδη, ο τρουβαδούρος και ο τρουβέρος, η Βαλκυρία. Ορισμένα απ’ αυτά τα πρόσωπα, όπως ο βασιλιάς Αρθούρος, ο Καρλομάγνος, το συλλογικό πρόσωπο του ιππότη, ο μονόκερως, ο Μέρλιν,  ο παράνομος Ρομπέν των Δασών, η Βαλκυρία και ίσως και το ζευγάρι Τριστάνος και Ιζόλδη ως σύμβολο του ρομαντικού έρωτα είναι πολύ γνωστά. Άλλα πάλι, όπως ο Ισπανός μισθοφόρος Ελ Σιντ, η νεράιδα της φεουδαρχίας Μελουζίνα, η μυστηριώδης ομάδα φαντασμάτων του Έλεκεν, η πάπισσα Ιωάννα, ο πολεμιστής Ρολάνδος, η Αλεπού όχι μόνο ως προσωποποίηση της πονηριάς αλλά ως προσωποποίηση του προδότη υποτακτικού, οι τροβαδούροι και οι τρουβέροι, οι οποίοι ήταν λαϊκοί ποιητές και τραγουδιστές του ρομαντικού έρωτα, δεν είναι τόσο γνωστά στο ελληνικό κοινό. Αν και η πάπισσα Ιωάννα είναι πιθανόν να είναι γνωστή στους βιβλιόφιλους, λόγω του έργου του Ροΐδη. Αυτό το βιβλίο είναι λοιπόν ιδανικό για να γνωρίσει ο αναγνώστης σημαντικές για την ευρωπαϊκή κουλτούρα μορφές, καθώς είναι ένα σύγγραμμα σχετικά ευανάγνωστο από το μορφωμένο αλλά όχι ειδικό κοινό. Επίσης, στη βιβλιογραφία, η οποία λειτουργεί και ως προτάσεις για περαιτέρω αναγνώσματα, περιλαμβάνονται και μερικά βιβλία για νεότερους αναγνώστες. Λόγω της σύστασης απ’ τον συγγραφέα και βιβλίων για νέους συμπεραίνω λοιπόν ότι το βιβλίο αυτό προορίζεται για το ευρύτερο κοινό.

Η εισαγωγή είναι ίσως το μόνο δύσκολο στους αμύητους σημείο του βιβλίου, καθώς ο συγγραφέας στην αρχή προσπαθεί να ορίσει το φαντασιακό σε σχέση με το συμβολικό, το ιδεολογικό και τη φαντασία. Αυτοί οι ορισμοί περιέχουν φιλοσοφικές έννοιες και μοιάζουν πολύ μεταξύ τους, και για αυτό δεν είναι απόλυτα διαφανείς στον μορφωμένο αλλά μη ειδικό αναγνώστη.

Κατόπιν, ο συγγραφέας εξηγεί βάσει ποιων χαρακτηριστικών επέλεξε να συμπεριλάβει συγκεκριμένους ήρωες και θαυμαστά του Μεσαίωνα στο βιβλίο. Εξηγεί συγκεκριμένα βάσει ποιου σκεπτικού επέλεξε να μην συμπεριλάβει νάνους και γίγαντες όπως και τέρατα. Ομολογουμένως προσωπικά θα ήθελα να συμπεριλάβει νάνους και γίγαντες καθώς είναι σημαντικό στοιχείο της ποπ κουλτούρας, λόγω της παρουσίας τους σε σημαντικά έργα της φανταστικής λογοτεχνίας και σε γνωστά παραμύθια.

Κάθε κεφάλαιο ξεκινάει με την πρώτη εμφάνιση του εν λόγω ήρωα ή θαυμαστού τόπου στα χρόνια του Μεσαίωνα. Ο συγγραφέας πρώτα  αναλύει τη σημασία του καθενός ήρωα ή θαυμαστού τόπου στην κοινωνία, την ιδεολογική του φόρτιση και τη λογοτεχνική διαδρομή του κατά τη Μεσαιωνική περίοδο.

Η ιστορική ανάλυση που κάνει ο συγγραφέας δεν μπορεί να κριθεί παρά μόνο από ιστορικούς  και φιλολόγους. Ένας απλός αλλά μορφωμένος αναγνώστης  θα απολαύσει την πληθώρα λογοτεχνικών και μουσικών έργων που αναφέρονται, θα εντυπωσιαστεί με τα μυθολογικά μοτίβα και την εισαγωγή στη νοοτροπία του Μεσαίωνα και θα μαγευτεί από την πλούσια εικονογράφηση. Ενημερωτικά, αναφέρεται και σε έργο της ελληνικής λογοτεχνίας. Η εικονογράφηση αποτελείται από πίνακες σπουδαίων ζωγράφων, μεσαιωνικές μικρογραφίες και εικονογραφήσεις χειρογράφων, εικόνες από σύγχρονες κινηματογραφικές ταινίες και φωτογραφίες μνημείων. 

Είναι ένα εξαιρετικά καλογραμμένο βιβλίο, με κείμενο χωρίς στρυφνότητες και σοβαροφάνεια.

Θα αρέσει λοιπόν στους αναγνώστες με καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα και στους φίλους της φαντασίας, είτε αυτοί είναι απλώς αναγνώστες είτε είναι και συγγραφείς. Σχετίζεται με τα ενδιαφέροντα των φίλων του φανταστικού, ενώ είναι ρεαλιστικό ιστορικό μη λογοτεχνικό βιβλίο, καθώς εξετάζει μοτίβα πολύ συνηθισμένα στη φανταστική λογοτεχνία. Καθώς ασχολείται με θέματα της ιστορίας των ιδεών θα αρέσει επίσης και στους αναγνώστες που ενδιαφέρονται για τα ιδεολογικά ζητήματα του Μεσαίωνα.

Βαθμολογία: 10/10

 

Τίτλος βιβλίου: Ήρωες και θαυμαστά του Μεσαίωνα.
Συγγραφέας: Jacques Le Goff.
Μεταφραστής: Νίκος Γκοτσίνας.
Εκδόσεις Κέδρος.

Αριθμός σελίδων 239.