Ιούλιος Βερν, Καίσαρ Κασκαμπέλ

Ο Ιούλιος Βερν θεωρούνταν κάποτε (ίσως και σήμερα) ο πιο αγαπημένος συγγραφέας για τα παιδιά στην Ελλάδα.

Οι εκδόσεις Αστήρ, ένας εκδοτικός οίκος με μεγάλη ιστορία, ο οποίος χρονολογείται από το 1924, είχαν βγάλει μια πλήρη σειρά με τα μυθιστορήματα του Βερν, η οποία κατά καιρούς επανεκδιδόταν. Δυστυχώς, το κείμενο διασκευάστηκε και συντομεύθηκε, φαινόμενο συχνό σε κλασσικά μυθιστορήματα τα οποία απευθύνονταν σε παιδιά. Το παρόν μυθιστόρημα ανήκει και αυτό στην εν λόγω σειρά, με επανέκδοση του το 1994. 

Γενικά, τα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: επιστημονικής φαντασίας και ταξιδιωτικά. Το μυθιστόρημα «Καίσαρ Κασκαμπέλ» ανήκει στα ταξιδιωτικά. Ο γεωγραφικός χώρος όπου γίνεται το περιπετειώδες ταξίδι το οποίο αποτελεί την υπόθεση του μυθιστορήματος είναι η Βόρεια Αμερική και το πέρασμα στη Σιβηρία, μέσω του Βερίγγειου Πορθμού. Ένα τμήμα του βιβλίου αφορά λοιπόν θαλασσινές περιπέτειες, οι οποίες ήταν μια μεγάλη αγάπη του συγγραφέα.

Η λακωνική παρουσίαση/εισαγωγή, γραμμένη από τον σημαντικό Κωνσταντινουπολίτη στιχουργό Πωλ Μενεστρέλ, εξηγεί πότε γράφηκε το βιβλίο και την αφορμή της έμπνευσής του.

Ο αναγνώστης εισάγεται στα πρόσωπα χωρίς περαιτέρω εισαγωγή γνωρίζοντας τα αρχικά μέσω των δράσεών τους και μόνο αργότερα ακολουθεί περιγραφή των κύριων χαρακτήρων. Αυτή η μέθοδος προκαλεί το ενδιαφέρον και την περιέργεια του αναγνώστη για τους εν λόγω χαρακτήρες.

Οι ήρωες δεν είναι, όπως συνήθως σε αυτού του είδους τα μυθιστορήματα, πλούσιοι οι οποίοι ταξιδεύουν από καπρίτσιο ή επαγγελματίες εξερευνητές. Αντίθετα, πρόκειται για απλούς, φτωχούς ανθρώπους οι οποίοι, λόγω των συνθηκών, αναγκάζονται να κάνουν ένα ταξίδι-άθλο. Το επάγγελμα που δίνει ο συγγραφέας στην οικογένεια των πρωταγωνιστών τους δίνει τη δυνατότητα να περιπλανηθούν σε απρόσιτους συνήθως τόπους.

Και το ίδιο το μεταφορικό μέσο γίνεται πρωταγωνιστής, καθώς είναι πρωτότυπο, αν και δεν είναι φουτουριστικό, αλλά αντίθετα πρόκειται για εξαιρετικά ρετρό όχημα.

Το μυθιστόρημα βασίζεται κυρίως στην πλοκή και στις ζωντανές περιγραφές των τόπων. Δεν είναι πάντως ένα απλό ταξίδι. Για να υπάρχει μια πλοκή και για να μην αποτελείται το υλικό από ατέρμονη παράθεση γεωγραφικών λεπτομερειών, το ταξίδι των πρωταγωνιστών εμποδίζεται από ένα σωρό απρόοπτα, δηλαδή κλοπές, γραφειοκρατικές διατυπώσεις, επιθέσεις κακοποιών και απόπειρες δολοφονίας, επιθέσεις ζώων, δυσμενείς καιρικές συνθήκες, πολιτικούς μετασχηματισμούς, συνωμοσίες και συναισθηματικές εμπλοκές.

Το μυθιστόρημα έχει ανάλαφρο χιούμορ και ο πρωταγωνιστής επιδεικνύει μια ακαταπόνητη αισιοδοξία ενάντια στις αντιξοότητες. Αυτά τα στοιχεία φτιάχνουν τη διάθεση του αναγνώστη, λόγω του ανάλαφρου τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα λογής προβλήματα και η δυσμενείς συνθήκες. Γενικά, μέσα από τα περιστατικά τα οποία αντιμετωπίζουν οι ήρωες του μυθιστορήματος, φανερώνεται η σημασία της αισιοδοξίας και της επινοητικότητας.

Φανερώνονται επίσης και τα επιστημονικά ενδιαφέροντα του συγγραφέα, μέσα από φιλοσοφικές και ταυτόχρονα βιολογικές αναλύσεις.

Το βιβλίο περιλαμβάνει και ρετρό ασπρόμαυρη εικονογράφηση.

Είναι γραμμένο σε μονοτονικό, αλλά πολλές φορές μου αφήνει την αίσθηση ότι χρησιμοποιεί γλώσσα και κυρίως ορθογραφία κάπως παλιάς εποχής. Ακόμη και τα τοπωνύμια σε κάποιες περιπτώσεις τα εξελληνίζει, συνήθεια η οποία παλαιότερα ήταν διαδεδομένη. Πάντως δεν είναι δύσκολο στο διάβασμα, ούτε χρησιμοποιεί καθαρεύουσα, οπότε πιστεύω ότι μπορούν να το διαβάσουν με ευκολία και σημερινά παιδιά.

Το μεγαλύτερο μειονέκτημά του για τους σημερινούς αναγνώστες είναι οι κάπως ρατσιστικοί τόνοι του: υπάρχει θετικό σχόλιο για το νόμο του Λιντς, ο οποίος αποτελούσε στην ουσία αυτοδικία, σε μερικές σκηνές γελοιοποιούνται οι Ινδιάνοι και οι Σαμογέδες, οι οποίοι είναι οι αυτόχθονες λαοί της Σιβηρίας, χαρακτηρίζονται από τον συγγραφέα ως μισοάγριοι. Γενικά, οι Ινδιάνοι κυρίως, αλλά και άλλες αυτόχθονες φυλές της Σιβηρίας και της Βόρειας Αμερικής αποδίδονται μονίμως ως επικίνδυνοι ή/και ως απολίτιστοι. Και οι γυναίκες απεικονίζονται ως υποτακτικές, πράγμα το οποίο είναι πιθανό να ξενίσει κάπως τον σημερινό αναγνώστη. Κατά τη διάρκεια της πλοκής, οι γυναίκες μόνο τρομάζουν, υπακούν στις διαταγές των αντρών, ασχολούνται με το νοικοκυριό και ασθένειες. Για να μην αδικήσω τον συγγραφέα, μια νέα γυναίκα έχει επίσης σημαντικό ρόλο για το ξετύλιγμα της πλοκής και υπάρχουν σκηνές όπου οι γυναίκες του μυθιστορήματος επιδεικνύουν περισσότερο χαρακτήρα. Ως διαδεδομένες και αναμενόμενες νοοτροπίες της εποχής κατά την οποία γράφηκε το μυθιστόρημα, δεν θα πρέπει να ξενίζουν τον αναγνώστη. Εξάλλου, οι γυναίκες, παρόλο τον γενικά υποταγμένο τους χαρακτήρα, παρουσιάζονται ως άξια και πολύτιμα μέλη της οικογένειας. Ακόμη, όσον αφορά τις αυτόχθονες φυλές, υπάρχουν ωραίες λαογραφικές και ανθρωπολογικές περιγραφές για τα ήθη και τα έθιμά τους.

Τέλος, υπάρχουν ατέλειες στην επιμέλεια: σε κάποιες παραγράφους έχουν χαθεί λέξεις, συναντώνται ανορθογραφίες, τμήματα του κειμένου αναποδογυρισμένα και λανθασμένες λέξεις οι οποίες καθιστούν ακατανόητο το κείμενο. Επίσης, σε κάποια σημεία τις ινδιάνικες φυλές τις γράφει «ινδικές φυλές».

Σε ιδανική κατάσταση, σε κάποια σημεία θα ήταν χρήσιμες υποσημειώσεις, για καλύτερη κατανόηση. Για παράδειγμα, όταν ο συγγραφέας χρησιμοποιεί το κοινό ισπανικό όνομα ενός φυτού θα ήταν ενδιαφέρον για ορισμένους αναγνώστες να αναφέρεται σε υποσημείωση και το γνωστότερο όνομα αυτού του φυτού.

Στην έκδοση αυτή περιέχονται δύο χάρτες. Ο ένας απεικονίζει ολόκληρη την αμερικάνικη ήπειρο ως το Βερίγγειο πορθμό και ο άλλος την ευρασιατική ήπειρο ως την Ρωσία αλλά και την Αυστραλία. Πάνω σε αυτούς τους δύο χάρτες χαράσσεται χονδρικά η πορεία του ταξιδιού. Όμως, οι δυο αυτοί χάρτες είναι μικρής κλίμακας χάρτες, οπότε δεν προσφέρουν επαρκή λεπτομέρεια. Προσωπικά, θα προτιμούσα να απεικονίζονται με περισσότερες λεπτομέρειες οι τοποθεσίες οι οποίες διασχίζονται κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Η απεικόνιση, όμως, της πορείας σε έναν χάρτη χωρίς ιδιαίτερες λεπτομέρειες εξυπηρετεί την κατανόηση εκ μέρους του αναγνώστη των επικών διαστάσεων του ταξιδιού.

Γενικά, αυτό το βιβλίο συστήνεται στους αναγνώστες στους οποίους αρέσουν τα ταξίδια, οι περιπέτειες, η γνωριμία με άλλους πολιτισμούς και το παρελθόν.

Βαθμολογία: 9/10

Τίτλος βιβλίου: Καίσαρ Κασκαμπέλ

Συγγραφέας: Ιούλιος Βερν

Διασκευή: Γ. Τσουκαλα

Εκδοτικός Οίκος «Αστήρ»

Αριθμός σελίδων: 345

Jennifer Donnelly, Η Άλλη Χιονάτη

 

Λίγα λόγια για το βιβλίο:

Μια φορά κι έναν καιρό, ένα κορίτσι με το όνομα Σόφι πήγε στο δάσος με τον κυνηγό της βασίλισσας. Τα χείλη της είχαν το χρώμα των ώριμων κερασιών, το δέρμα της ήταν απαλό σαν φρέσκο χιόνι, τα μαλλιά της ήταν μαύρα σαν τη νύχτα. Όταν σταμάτησαν να ξεκουραστούν, ο κυνηγός έβγαλε το μαχαίρι του και πήρε την καρδιά της.

Δεν ήταν έκπληξη για τη Σόφι. Είχε ακούσει τις φήμες, τους ψιθύρους γύρω της. Έλεγαν ότι παραήταν ευγενική και καλοσυνάτη για να κυβερνήσει‧ θα ήταν καταστροφή μια τέτοια βασίλισσα. Και η Σόφι τους πίστευε. Πίστευε ό,τι είχε ακούσει για τον εαυτό της, όλες τις δηλητηριώδεις λέξεις που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να αποτρέψουν τα κορίτσια όπως αυτή να αποκτήσουν δύναμη.

Η Σόφι, όμως, θα αποδείξει ότι ακόμα και η πιο σκοτεινή μαγεία δεν μπορεί να σβήσει τη φωτιά που καίει μέσα σε κάθε κορίτσι. Και ότι η μεγαλύτερη δύναμη είναι η καλοσύνη.

(Από το οπισθόφυλλο)

Αυτό το μυθιστόρημα είναι μια νεανική (Young Adult) επαναφήγηση του παραμυθιού της Χιονάτης. Κυριαρχεί το φεμινιστικό στοιχείο, με διδάγματα γυναικείας ενδυνάμωσης μέσα από την αλληγορία κυρίως αλλά και με ευθύ λόγο ο οποίος απευθύνεται προς τον αναγνώστη.

Ως μυθιστόρημα φαντασίας κυριαρχεί μεσαιωνική  ατμόσφαιρα, η οποία θυμίζει πολύ τα παραμύθια Γκριμ, τα οποία είναι και η πηγή του παραμυθιού της Χιονάτης. Τα στοιχεία που συμφωνούν με αυτήν την ατμόσφαιρα είναι τα σκοτεινά δάση και τα κάστρα. Μεσαιωνική ατμόσφαιρα βγάζουν και οι περιγραφές των πόλεων. Άλλα πάλι πολιτισμικά στοιχεία, όπως οι χοροί, προέρχονται από την εποχή της Αναγέννησης. Επίσης, το μυθιστόρημα περιλαμβάνει και ένα σημαντικό στοιχείο steampunk, ανθρωπομορφισμό σε ζώα και, τέλος, αλληγορικές μορφές. Η κοσμοπλασία δηλαδή αποτελείται από μίξη ετερόκλητων στοιχείων, αλλά τα στοιχεία αυτά δεν αντιφάσκουν μεταξύ τους, καθώς η υπόθεση διαδραματίζεται σε μια παραμυθοχώρα, εξ’ ορισμού άχρονη. Το μόνο που με ξένισε κάπως στη δόμηση του κόσμου είναι η παρουσία ανθρωπομορφισμού σε δύο έντομα, ενώ κατά τα άλλα δεν υπάρχει ίχνος ανθρωπομορφικού στοιχείου στα υπόλοιπα ζώα.

Όσον αφορά τη γεωγραφία του κόσμου, ορισμένα τοπωνύμια είναι τελείως φανταστικά και παραμυθένια, λίγα είναι πραγματικά, ενώ τα πιο πολλά είναι φανταστικά άλλα μοιάζουν με ορισμένα πραγματικά ονόματα γερμανικών πόλεων.

Η γραφή είναι απλή αλλά ρέει ομαλά και οι περιγραφές είναι πολύ ζωντανές. Το αποτέλεσμα είναι ο αναγνώστης να παρασύρεται από την αφήγηση και να αισθάνεται ότι βρίσκεται στον ίδιο τόπο με τους ήρωες και βλέπει τα πράγματα που βλέπουν και αυτοί.

Η αφήγηση είναι κυρίως τρίτο πρόσωπο παντογνώστη αφηγητή. Σε ορισμένα σημεία και κεφάλαια όμως η οπτική γωνία αλλάζει σε αφήγηση οπτικής γωνίας πρώτου προσώπου. Σε αυτά τα σημεία μάλιστα ο αφηγητής απευθύνεται στην αναγνώστρια και εκεί είναι που αναφέρονται κατευθείαν και τα περισσότερα μηνύματα. Μπορεί να θεωρηθεί ενοχλητικό που προκαθορίζεται το φύλο του αναγνώστη, αλλά γενικά η YA φαντασία απευθύνεται κυρίως σε κορίτσια. Επίσης, τα θέματα τα οποία πραγματεύεται το βιβλίο αφορούν την ψυχολογία των έφηβων κοριτσιών. Οπότε, πιστεύω ότι είναι αρκετά λογικό η επικοινωνία του αφηγητή με το κοινό να στοχεύει τα κορίτσια.

Οι χαρακτήρες είναι γενικά πολύ συμπαθείς στον αναγνώστη και ακόμη και οι κακοί δεν χαλάνε το ευχάριστο κλίμα, αλλά απλώς δημιουργούν αγωνία με τη δράση τους. Όσον αφορά τους κακούς, λάτρεψα το  γεγονός ότι η κακιά βασίλισσα και μητριά της ηρωίδας δεν είναι ανεξήγητα κακιά, αλλά δίνεται ένα υπόβαθρο και μια ψυχολογική εξήγηση στην συμπεριφορά της. Οι χαρακτήρες γενικά δεν είναι στατικοί, εξελίσσονται, αλλά ταυτόχρονα παραμένουν συνεπείς. Οι αλλαγές δεν συμβαίνουν στα καλά καθούμενα, αναποδογυρίζοντας τους χαρακτήρες, αλλά υπάρχει προοικονομία και λογική στην εξέλιξή τους.

Εμφανίζονται και κάποια λίγα στοιχεία ρομάντζου, αλλά το ρομάντζο και ο έρωτας δεν είναι τα κύρια στοιχεία της πλοκής, πράγμα που είναι σχετικά ασυνήθιστο σε YA μυθιστορήματα με πρωταγωνίστριες κοπέλες. Αυτή η απουσία εστίασης στο ρομάντζο μου άρεσε, διότι το ρομάντζο δεν είναι παρά μόνο μια από τις παραμέτρους της ζωής.

Από άποψη πλοκής, το μόνο πράγμα που μου φάνηκε αδύναμο ήταν  ότι ένα σημαντικό πρόβλημα της πρωταγωνίστριας στο τέλος παραμερίζεται όταν παύει να εξυπηρετεί ως πηγή αγωνίας χωρίς να δοθεί λύση ή κάποια εξήγηση.

Γενικά, πρόκειται για ένα ευχάριστο μυθιστόρημα που θα αρέσει πολύ στα άτομα που αγαπούν τις επαναφηγήσεις παραμυθιών και το θεωρώ ιδανικό ανάγνωσμα για έφηβες.

Βαθμολογία: 9/10

 

Τίτλος βιβλίου: Η άλλη Χιονάτη

Συγγραφέας: Jennifer Donnelly

Μετάφραση: Μαρία-Ρόζα Τραΐκογλου

Εκδόσεις Διόπτρα

Αριθμός σελίδων: 487